Wpływ jesienno-zimowej „chandry” na każdego oddziałuje w inny sposób. Niektórzy są po prostu znużeni i senni, a inni permanentnie odczuwają zmęczenie, wskazują na wyczerpanie i gorsze samopoczucie. Deklarują trudności z uwagą i koncentracją. Psychiatrzy skoncentrowali się nad osobami niekorzystnie reagującymi na zmiany pór roku i nazwali te nieprzyjemne odczucia jako sezonowe zaburzenia afektywne (SAD- seasonal affective disorder). Zainteresowanie tym, że dane pory roku oddziałują na człowieka obserwowano już dawno temu w starożytności, a wzrost zainteresowania depresją sezonową można wskazać na początek lat osiemdziesiątych XX wieku. SAD – sezonowe zaburzenie nastroju charakteryzuje się nawracaniem zaburzeń o charakterze depresyjnym. Zwykle następuje to rokrocznie, późną jesienią i zimą i ustępuje w okresie wiosenno-letnim. Znane są dwie postaci zaburzenia: depresja zimowa (częściej notowana w krajach północnych) oraz depresja letnia (rzadziej spotykana, obserwowana zwykle w okolicach okołorównikowych).
Skupiając się na objawach SAD i tym , co może potwierdzić jego obecność jest stan, w którym człowiek często przeżywa nastroje depresyjne, jest senny, zmęczony, wyczerpany, narzeka na słaby apetyt. Ponadto obserwując taką osobę naszą uwagę zwrócą skargi na doznania somatyczne występujące pod postacią bóli głowy, zaburzeń snu, czy też deklarowane przez pacjenta bóle mięśni i wzmożone napięcie mięśniowe. Przyczyny rozwoju SAD nie są dobrze zbadane. Uważa się jednak, że dolegliwość może być związana z funkcjonowaniem dobowego zegara biologicznego. Zegar ten może zostać zakłócony poprzez zredukowaną i zmniejszoną ilość światła słonecznego, która do nas dociera. Jednak nie chodzi jedynie o ilość światła, ponieważ nasz biologiczny zegar odpowiada również za wydzielanie hormonów i wpływa na regulację ciepłoty naszego ciała. Nieprawidłowości w jego działaniu mogą wywołać stany depresyjne. Pacjenci cierpiący z powodu zaburzeń nastroju występujących okresowo nie pozostają zostawieni sami sobie, ponieważ istnieją skuteczne formy leczenia tej dolegliwości. Pierwszą z nich jest psychoterapia. Opiera się ona na obserwowaniu swojego podejścia i myślenia dotyczącego objawów SAD. Wspólnie z terapeutą pacjent monitoruje nastrój w wielu momentach swojego dnia. Współpraca ta, niesie za sobą wypracowanie skutecznych sposobów radzenia sobie z przykrym nastrojem, obserwację myśli, interpretacji sytuacji życiowych i zarządzania sobą. Ulgę w sezonowych zaburzeniach nastroju przynosi również farmakoterapia. Można ją stosować w połączeniu z psychoterapią. Warto jednak dodać, że farmakoterapia ze względu na dłuższy czas jaki mija od przyjęcia pierwszej tabletki często nie jest satysfakcjonująca dla pacjenta. Są jednak badania wskazujące na skuteczność tej metody leczenia w kontekście sezonowych zaburzeń nastroju . Poprawa stanu zdrowia pacjenta następuje zwykle z początkiem wiosny, czyli czasem, w którym dni wydłużają się, jest więcej słońca i dni stają się dłuższe. Ostatnią formą pomocy pacjentom z trudnościami jest fototerapia czyli dawkowanie odpowiedniej ilości światła. Pacjent jest eksponowany na światło o wartości 2000-10000 luksów. Czas takiej sesji to od 1 do 2 godzin , ważne jest aby sesje odbywały się wczesnych rankiem. Można powiedzieć, że światłoterapia działa objawowo i zapobiega powstawaniu nieprzyjemnych nastrojów. Oddziałuje na zaburzenia snu, zmęczenie, rozdrażnienie, skutecznie redukuje też napięcie. Na zabiegi pacjentów kieruje lekarz psychiatra.
W przypadku przeżywania sezonowych zaburzeń nastroju warto jest przyjrzeć się swojej diecie. Dieta powinna być bowiem bogata tryptofan. Przemiany tryptofanu są źródłem istotnych związków, m.in. serotoniny, która potocznie nazywana jest „hormonem szczęścia”. Serotonina ma wpływ do dobowy rytm organizmu, a nocą przekształca się w melatoninę, niezbędną do zaśnięcia. Jej niedobór powoduje bezsenność. Właśnie dlatego serotonina nazywana jest hormonem szczęścia lub dobrego samopoczucia. Jej ilość w organizmie wpływa na stan emocjonalny, potrzeby seksualne i apetyt. Im więcej serotoniny, tym wyższe libido. Wspomniany tryptofan znajdziemy w chlebie, mleku, kaszy mannej, serze żółtym, bananach, indyku i soi. Kolejny ważny składnik to witamina B znajdująca się w jajach, otrębach, płatkach owsianych, kiełkach pszenicy, drożdżach piwnych, indyku, kurczakach, wątróbce. Kwas foliowy, również bardzo potrzebny, jest z kolei w sałacie, kapuście, burakach, fasoli, soi, soczewicy, chlebie razowym, wątróbce, natce pietruszki, ogórkach. Kolejno magnez. Zawierają go takie produkty, jak: orzechy, soja, kasze, kakao, nasiona, rośliny strączkowe, mak, pieczywo pełnoziarniste.
Świadomość przeżywanych emocji i ich roli w codziennym funkcjonowaniu to najważniejszy aspekt samopomocy. Wiedza na temat tego, w jaki sposób myślenie ma związek z odczuciami somatycznymi to pierwszy krok do podjęcia skutecznej i efektywnej pomocy. Okres jesienno-zimowy następuje po sobie rok po roku, nie mamy nad tym kontroli. Możemy zacząć działać więc w tych obszarach, w których możemy być skuteczni. Często ta droga może wydawać się trudna i skomplikowania, ale jedynie doświadczenie polegające na spotkaniu się z lekarzem psychiatrą lub psychoterapeutą i rozmowa o swoich dolegliwościach może otworzyć nam drzwi do lepszego samopoczucia nawet w długie, chłodne i ciemne jesienne wieczory.
